Waardevolle en historische gebouwen en landschappen. Wat zijn de mogelijkheden?

Je hoort soms mensen zeggen dat gebouwen ‘beschermd’ zijn of ‘op de lijst’ staan. Maar wat wil dit eigenlijk zeggen? En wat zijn de mogelijkheden wanneer je zo’n gebouw bezit? 

Er zijn twee lijsten

Eerst wat klaarheid scheppen. Er bestaan twee lijsten waarop je historisch waardevolle gebouw (of landschap) kan voorkomen: de inventaris van het onroerend erfgoed en de inventaris van het beschermd onroerend erfgoed. De eerste is uitgebreider dan de tweede. De gebouwen en landschappen op beide lijsten vindt de overheid waardevol genoeg om te laten voortbestaan. Om mogelijke investeringen (naar onderhoud en renovatie toe) makkelijker mogelijk te maken, heeft de overheid een aantal (stedenbouwkundige) mogelijkheden versoepeld.

Deze versoepelingen kunnen een welkome aanvulling vormen indien het geïnventariseerde gebouw zich zonevreemd bevindt. Het krappe keurslijf van de zonevreemde wetgeving kan aldus een stuk uitgebreid worden. Zo mag je dergelijk gebouw normaal, volgens de zonevreemde wetgeving, enkel in stand houden, ver- en herbouwen binnen het bestaande volume. De woonfunctie is er beperkt tot 1000 m3. Dit zijn de standaardregels voor zonevreemde woningen.

Nieuwe functies

Voor gebouwen op de lijsten zijn er echter meer opties dan enkel voorzien in de zonevreemde wetgeving. Een wijziging van functie van het gebouw behoort onder andere tot de mogelijkheden. Dit kan wanneer de voortzetting van de vroegere functie niet haalbaar is of niet garandeert dat het gebouw met die bestemming zal blijven bestaan. De nieuwe functie moet de erfgoedwaarde ongeschonden laten of ze verhogen: het gebouw wordt dus in ere hersteld. Zo kan een schuur een feestzaal of andere horecaruimte worden of een expositieruimte. Het agentschap Onroerend Erfgoed moet een gunstig advies uitbrengen over de aanvraag, anders kan de vergunning niet verleend worden. Er zijn wel een aantal voorwaarden verbonden aan deze functiewijziging:

• Het gebouw moet bestaan (dus geen nieuwbouw).

• Het is niet verkrot.

• Het is hoofdzakelijk vergund.

• Het is niet gelegen in een ruimtelijk kwetsbaar gebied of recreatiegebied.

Uiteraard moet het gebouw bouwfysisch geschikt zijn voor de nieuwe functie. Dat wil zeggen dat de indeling slechts beperkt gewijzigd mag worden.

Instandhouding en ondersteuning

Staat je gebouw op de lijst beschermd onroerend erfgoed, dan krijg je van de overheid ook fondsen om het in stand te houden. De instandhouding is overigens verplicht. Staat je gebouw op de lijst onroerend erfgoed, maar is het niet beschermd, dan moet je alle werken zelf bekostigen. Er is ook geen instandhoudingsplicht, maar wil je het gebouw slopen, dan moet het agentschap Onroerend Erfgoed wel advies geven in de aanvraagprocedure. Dit advies is echter niet bindend. Het college van burgemeester en schepenen is dus vrij om dit advies al dan niet te volgen. Wil je weten of jouw gebouw op één van de lijsten voorkomt? Je kan dit altijd nagaan via http://inventaris.onroerenderfgoed.be en http://geo.onroerenderfgoed.be voor gebouwen op de lijst onroerend erfgoed. Beschermde gebouwen en landschappen zoek je via http://beschermingen.onroerenderfgoed.be.

Er zijn dus zeker mogelijkheden voor eigenaars met gebouwen op de lijsten onroerend erfgoed en beschermd onroerend erfgoed. Een goede dossiervoorbereiding en het op voorhand nagaan van alle voorwaarden zijn wel onontbeerlijk.